شپشک‌ها نوعی آفت ریزی هستند که به انواع مختلف غلات، و مخصوصاً برنج‌ها حمله می‌کنند؛ و از آنها برای تغذیه خود استفاده می‌کنند. علاوه بر آن این حشرات بسیار کوچک می توانند باعث آسیب دیدن محصولات کشاورزی به‌ویژه شالی‌ها شوند. اگر چه این حشرات بسیار کوچک از نظر پزشکی و سلامتی مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما وجود آنها در برنج باعث ایجاد مشکلاتی مانند پاک کردن برنج و همچنین پختن برنج می‌شود.

شپشک برنج یا همان حشره برنج بیشتر زمانی در محصول برنج دیده می‌شوند، که حجم زیادی از برنج در یک مکان تجمیع گردد، و آن مکان دارای رطوبت و گرمای زیادی باشد. برای جلوگیری از ایجاد شپشک برنج راه‌حل‌های گوناگونی وجود دارد، که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

آفت یا شپشک برنج چیست؟

شپشک برنج با نام علمی «سیتوفیلوس اوریزائه» و عمری تقریباً یک ماهه، حشرات بسیار کوچک هستند؛ به‌طوری که اندازه آن ۲ تا ۳ میلی‌متر است. این حشره برنج که آفت برنج نیز نامیده می‌شود، به رنگ قهوه‌ای است، که تمایل زیادی به رنگ سیاه دارد. شپشک برنج قابلیت و توانایی پرواز در شب را نیز دارد، و می تواند در تاریکی جذب نور شود.

حشره شپشک برنج درصورتی که بالغ باشد، می‌تواند حدود ۳۰ روز زندگی کند. این نوع حشره بیشتر به محصولات غلاتی چون برنج حمله می‌کند؛ و در دانه‌ها، سوراخ‌های بسیار کوچکی ایجاد می‌کنند. این شپشک‌ها می‌توانند در طول عمر خود تقریباً ۳۰۰ تخم بگذارند، و حدوداً روزی چهار تخم، در مغز برنج می‌گذارد. این حشره برنج در انتقال بیماری و یا ایجاد عفونت نقش ندارد.

جلوگیری از آفت برنج یا شپشک برنج

برای جلوگیری از شپشک زدن برنج و شیوه‌های صحیح نگهداری از برنج در خانه که پیشتر در مقاله مربوطه به آن پرداختیم، روش‌های گوناگونی وجود دارد که در صورت وجود شپش یا حشره برنج می‌توانید تا همیشه از شرّ آفت و شپشک برنج خلاص شوید. اما برای جلوگیری از شپشک زدن برنج، رعایت اصول زیر الزامی است.

• رطوبت و گرمای بهاری، بستر تولید آفت را برای پرورش شپشک‌ها ایجاد می‌کند؛ بنابراین برنج را در محیط خشک و همچنین خنک نگهداری کنید.
• تا حد امکان از خرید مقدار زیاد برنج خودداری کنید و به اندازه مصرف ماهانه برنج تهیه کنید.
• بهتر است غلات و یا برنج را در کیسه‌های نخی و کنفی نگهداری شوند.
• در مکان نگهداری از برنج میان کیسه برنج با زمین و دیوار فاصله ایجاد کنید، تا سبب جلوگیری از نفوذ حشرات موذی و همچنین انتقال رطوبت از دیوار و زمین به برنج شود.
• می‌توانید در کیسه‌های برنج، موادی بگذارید که بوی تند و شدیدی دارند؛ مانند میخک، حبه سیر، فلفل، نمک و برگ درخت گردو. اینها مانع از رشد و پرورش شپشک هستند.

خطرات قرص برنج برای از بین بردن کرم برنج

قرص برنج، از آفت‌کش‌های بسیار خطرناک و همچنین قوی است که از آن برای نابودی انواع آفت برنج و محصولات کشاورزی دیگر به ویژه کرم برنج استفاده می‌شود. قرص برنج در دفع شپش برنج و کرم برنج و همچنین آفت‌های دیگر بسیار تاثیرگذار است؛ و تمام حشرات و آفت برنج را نابود می‌کند. اما استفاده از قرص برنج برای از بین بردن کرم برنج، دارای خطرات بسیار زیاد برای سلامت انسان است.

استفاده از قرص برنج، به قدری برای انسان خطرناک است که حتی با بو کردن آن، مواد کشنده و سمی وارد بدن می‌شود؛ ترکیب این سم با مایعات بدن، سبب ایجاد عوارض شدید عفونتی خواهد شد. از علائم مسمومیت به‌وسیله قرص برنج، می‌توان موارد زیر را اشاره کرد.

1.  اختلال در تنفس
2.  ضعف و بی‌حالی
3.  التهاب شدید لوزالمعده
4.  درد شدید شکم
5.  تهوع و استفراغ
6.  اختلال در عملکرد قلب و کبد

روش از بین بردن تضمینی شپشک

همان‌طور که گفتیم: بهتر است برای پیشگیری از کرم‌زدگی برنج، از سیر، میخک، نمک و یا انواع ادویه استفاده نمایید. مثلا می‌توانید داخل کیسه مقداری نمک بریزید، و یا چند برگ گردو بیاندازید، و سپس درب کیسه را محکم ببندید. مسدود نمودن راه اکسیژن به درون کیسه یکی از راهکارهایی مفید و جدی است که از تجمع حشرات موذی و در نهایت فاسد شدن برنج پیشگیری می‌کند.

شما از طریق یک جاذب درون کیسه برنج، می‌توانید از ورود اکسیژن جلوگیری نمایید. بنابرین ظروف وکیومی مناسب‌ترین روش برای نگهداری از برنج است. عدم رعایت شیوه مناسب نگهداری، موجب نزدیک‌تر شدن تاریخ انقضای برنج برای مصرف می‌شود.

درمان طبیعی شپش و کرم برنج در خانه

کرم برنج بر اساس رطوبت زیاد در برنج به وجود می‌آید. برای از بین بردن شپشک و حشره برنج در خانه به‌طور طبیعی و اثرگذار، از روش‌های موجود در ادامه این مقاله استفاده کنید. توجه داشته باشید، با توجه به میزان رطوبت و دمای موجود فضای نگهداری برنج، می‌تواند روش‌های کاربردی نیز متفاوت باشد.

چنانچه روش‌های حاضر برای از بین بردن شپشک برای شما مفید نبود، در نهایت فن آخر آفتاب سوختگی حشرات را به شما معرفی و آموزش می‌دهیم.

• فریز کردن برنج

اگر برنج شپشک زده حجم کمی داشته باشد، می‌توانید برای مدت کوتاهی برنج را در فریزر قرار دهید؛ تا حشرات نابود شود. اما دقت کنید، که برنج را مدت زیادی در فریزر نگهداری نکنید و نباید یخ بزند، زیرا باعث خرد و شکسته شدن دانه‌های برنج در زمان پخت می‌شود.

• ریختن آب جوش

چنانچه برنج مصرفی شما در قابلمه، دارای شپشک یا کرم برنج بود، می‌توانید برای از بین بردن آن از آب جوش استفاده کنید. ریختن آب جوش روی برنج دارای آفت، به نابودی این حشرات می‌انجامد. بهتر است برنج را چند دقیقه در ظرف حاوی آب جوش بگذارید بماند.

• قرار دادن جعبه کبریت

یکی از روش‌های از بین بردن آفات و یا جلوگیری از ایجاد شپشک برنج استفاده از کبریت است. حشرات برنج، از گوگرد و هر چیزی که بوی تندی از خود ساطع می‌کنند، بیزار هستند. شما می‌توانید یک جعبه کبریت درون کیسه برنج قرار دهید، این کار باعث از بین رفتن شپشک برنج می‌شود.

• ظروف فلزی شیشه یا پلاستیکی

بهتر است برنج‌ها را در ظرف‌های فلزی، شیشه‌ای و یا پلاستیکی بدون هوا بگذارید. زیرا حشره برنج نمی‌تواند به این ظرف‌ها نفوذ کند؛ اما به کیسه‌های برنج به سادگی نفوذ می‌کند. همچنین جاگذاری بشکه برنج در کابینتی که فضای گرمی است، توصیه نمی‌شود.

• کاربرد فلفل برای شپشک زدن برنج

تندی فلفل از عواملی است که مانع از رشد حشره‌های برنج می‌شود. برای این منظور فلفل‌های تند را خشک کنید و در درون ظرف برنج یا کیسه برنج قرار دهید و در آن را ببندید. فلفل به دلیل بوی تندی که دارد، می‌تواند باعث نابودی از بین رفتن حشرات موذی شود.

• نمک‌پاشی کردن

استفاده از نمک روش دیگری برای جلوگیری از ایجاد شپشک برنج است. با استفاده از نمک پاشی درون کیسه‌ها و یا ظرف برنج می‌توانید مانع از ایجاد حشرات برنج شوید. همچنین نمک مانع از رشد شپشک و کرم برنج در کیسه می‌شود.

روش تضمینی حذف شپشک با آفتاب سوختگی

همیشه در مبارزه، یک فن نهایی برای برنده شدن وجود دارد. آخرین روش آموزشی ما برای حذف شپشک، آفتاب سوختگی است. اگر به هر دلیلی شپشک در برنج شما رویت شد. اصلاً بد به دلتان راه ندهید. آخرین و بهترین کاری که برای از بین بردن شپشک‌ها می‌توانید بکنید، این است که کیسه برنج را باز کنید و در حیاط یا پشت بام که آفتاب دارد، بر روی زمین یا ترجیحاً پارچه‌ای خشک پهن کنید، و به مدت نیم ساعت یا بیشتر هوا دهید.

آفتاب سوزان روشی معجزه‌آسا برای فراری دادن حشرات موذی است. البته در نظر داشته باشید که آفتاب شدید، موجب ترک برداشتن و شکسته شدن برنج خواهد شد. توصیه ما این است هر 10 الی 15 دقیقه برنج را زیر و رو کنید تا دانه‌های برنج بیش از اندازه داغ نشود. فراموش نکنید که این گرمای آفتاب است که موجب از بین رفتن و فرار کردن شپشک‌ها می‌شود.

آیا برنج شپشک زده فاسد است؟

برنجی که شپشک زده شده است، خطری برای سلامتی ندارد؛ لذا با روش‌هایی که در این مقاله آموزش داده‌ایم، سعی بر رفع آن داشته باشید. اما اگر شپشک به حد زیادی باشد، که در دانه‌‎های برنج تخم‌گذاری کرده است، و به اصطلاح برنج توخالی و پوک شده که به راحتی پودر و آرد می‌شود... مصرف این برنج جایز نیست؛ و نباید برای پخت و پز از آن استفاده کرد. پیشنهاد می‌کنیم این برنج دور ریختنی را در جایی بگذارید تا خوراک دام و پرندگان شود.

سخن پایانی

بدون شک برنج یکی از محبوب‌ترین غذاها در بین مردم ایران است؛ و همین امر سبب شده است، تا تقاضای خرید برنج بسیار زیاد شود. اما نگهداری از برنج از مسائل مهمی است که باید به آن دقت شود. برنج از محصولاتی است که دچار شپشک یا کرم برنج می‌شود، و شما باید برای جلوگیری از ایجاد این مشکل با استفاده از روش‌های گوناگون مانع از ایجاد حشرات در برنج شوید. همان‌طور که گفتیم: این حشرات باعث ایجاد بیماری و انتقال عفونت نمی‌شوند، اما باعث آسیب دیدن دانه‌های برنج می‌شود. بنابراین بهتر است قبل از شپشک زدن برنج، با استفاده از روش های مختلف در شرایط مناسب مانع از ایجاد آفت در برنج شوید.