شپشک برنج

شپشک‌ها نوعی آفت ریزی هستند که به انواع مختلف غلات، و مخصوصاً برنج‌ها حمله می‌کنند؛ و از آنها برای تغذیه خود استفاده می‌کنند. علاوه بر آن این حشرات بسیار کوچک می توانند باعث آسیب دیدن محصولات کشاورزی به‌ویژه شالی‌ها شوند. اگر چه این حشرات بسیار کوچک از نظر پزشکی و سلامتی مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما وجود شپشک برنج باعث ایجاد مشکلاتی مانند پاک کردن برنج و همچنین پختن برنج می‌شود.

شپشک برنج یا همان حشره برنج بیشتر زمانی در محصول برنج دیده می‌شوند، که حجم زیادی از برنج در یک مکان تجمیع گردد، و آن مکان دارای رطوبت و گرمای زیادی باشد. برای جلوگیری از ایجاد شپشک برنج راه‌حل‌های گوناگونی وجود دارد، که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

شپشک برنج چیست؟

شپشک برنج با نام علمی «سیتوفیلوس اوریزائه» و عمری تقریباً یک ماهه، حشرات بسیار کوچک هستند؛ به‌طوری که اندازه آن ۲ تا ۳ میلی‌متر است. این حشره برنج که آفت برنج نیز نامیده می‌شود، به رنگ قهوه‌ای است، که تمایل زیادی به رنگ سیاه دارد. شپشک برنج قابلیت و توانایی پرواز در شب را نیز دارد، و می تواند در تاریکی جذب نور شود.

حشره شپشک برنج درصورتی که بالغ باشد، می‌تواند حدود ۳۰ روز زندگی کند. این نوع حشره بیشتر به محصولات غلاتی چون برنج حمله می‌کند؛ و در دانه‌ها، سوراخ‌های بسیار کوچکی ایجاد می‌کنند. این شپشک‌ها می‌توانند در طول عمر خود تقریباً ۳۰۰ تخم بگذارند، و حدوداً روزی چهار تخم، در مغز برنج می‌گذارد. این حشره برنج در انتقال بیماری و یا ایجاد عفونت نقش ندارد.

جلوگیری از شپشک برنج

برای جلوگیری از شپشک زدن برنج و شیوه‌های صحیح نگهداری از برنج در خانه که پیشتر در مقاله مربوطه به آن پرداختیم، روش‌های گوناگونی وجود دارد که در صورت وجود شپش یا حشره برنج می‌توانید تا همیشه از شرّ آفت و شپشک برنج خلاص شوید. اما برای جلوگیری از شپشک زدن برنج، رعایت اصول زیر الزامی است.

1. رطوبت و گرمای بهاری، بستر تولید آفت را برای پرورش شپشک‌ها ایجاد می‌کند؛ بنابراین برنج را در محیط خشک و همچنین خنک نگهداری کنید.
2. تا حد امکان از خرید مقدار زیاد برنج خودداری کنید و به اندازه مصرف ماهانه برنج تهیه کنید.
3. بهتر است غلات و یا برنج را در کیسه‌های نخی و کنفی نگهداری شوند.
4. در مکان نگهداری از برنج میان کیسه برنج با زمین و دیوار فاصله ایجاد کنید، تا سبب جلوگیری از نفوذ حشرات موذی و همچنین انتقال رطوبت از دیوار و زمین به برنج شود.
5. می‌توانید در کیسه‌های برنج، موادی بگذارید که بوی تند و شدیدی دارند؛ مانند میخک، حبه سیر، فلفل، نمک و برگ درخت گردو. اینها مانع از رشد و پرورش شپشک هستند.

از بین بردن شپشک با آفت‌کش

قرص برنج، از آفت‌کش‌های بسیار خطرناک و همچنین قوی است که از آن برای نابودی انواع آفت برنج و محصولات کشاورزی دیگر به ویژه کرم برنج استفاده می‌شود. قرص برنج در دفع شپشک برنج و کرم برنج و همچنین آفت‌های دیگر بسیار تاثیرگذار است؛ و تمام حشرات و آفت برنج را نابود می‌کند. اما استفاده از آن برای از بین بردن کرم برنج، دارای خطرات بسیار زیاد برای سلامت انسان است.

استفاده از قرص برنج که برای اطلاعات بیشتر باید به صفحه مورد نظر مراجعه نمایید، به قدری برای انسان خطرناک است که حتی با بو کردن آن، مواد کشنده و سمی وارد بدن می‌شود؛ ترکیب این سم با مایعات بدن، سبب ایجاد عوارض شدید عفونتی خواهد شد. پیشنهاد می‌شود تا برای از بین بردن شپشک برنج از روش‌های طبیعی استفاده کنید.

رفع طبیعی شپشک برنج در خانه

همان‌طور که گفتیم: بهتر است برای پیشگیری از کرم‌زدگی و شپشک برنج، از سیر، میخک، نمک و یا انواع ادویه استفاده نمایید. مثلا می‌توانید داخل کیسه مقداری نمک بریزید، و یا چند برگ گردو بیاندازید، و سپس درب کیسه را محکم ببندید. مسدود نمودن راه اکسیژن به درون کیسه یکی از راهکارهایی مفید و جدی است که از تجمع حشرات موذی و در نهایت فاسد شدن برنج پیشگیری می‌کند.

شما از طریق یک جاذب درون کیسه برنج، می‌توانید از ورود اکسیژن جلوگیری نمایید. بنابرین ظروف وکیومی مناسب‌ترین روش برای نگهداری از برنج است. عدم رعایت شیوه مناسب نگهداری، موجب نزدیک‌تر شدن تاریخ انقضای برنج برای مصرف می‌شود.

به‌جای استفاده از قرص برنج سمی برای نگهداری برنج و دفع آفات، گزینه‌های طبیعی و کم‌خطر وجود دارند که از طریق عصاره‌ها و گیاهان مفید، می‌توانند به حفظ کیفیت برنج کمک کنند. در ادامه چند جایگزین طبیعی برای قرص برنج معرفی می‌شوند که همگی بر پایه تحقیقات علمی و تجربیات سنتی هستند:

1. سیر: یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی که به‌عنوان ضدعفونی‌کننده قوی شناخته می‌شود. آزمایشات نشان داده‌اند که عصاره سیر تأثیر بالایی در دفع آفات و حشرات دارد و مرگ‌ومیر آن‌ها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
2. مریم گلی: این گیاه در باغچه یا گلدان به دفع حشرات مزاحم کمک می‌کند. سوزاندن برگ‌های مریم گلی دودی ایجاد می‌کند که باعث فرار حشرات می‌شود.
3. نیلوفر آبی: گیاهی که به دلیل ویژگی‌های طبیعی‌اش در دفع آفات به‌خوبی شناخته شده است و در محیط‌های کشاورزی نیز کاربرد دارد.
4. پونه، ریحان، نعناع فلفلی: این سه گیاه از محبوب‌ترین توصیه‌ها برای دفع آفات به‌شمار می‌آیند. این گیاهان با رایحه‌های تند و دلپذیر خود محیط را از وجود حشرات و پشه‌ها پاک می‌کنند.
5. رزماری: گیاه دارویی با رایحه‌ای قوی که در دور کردن حشرات نقش بسیار مؤثری ایفا می‌کند. به دلیل رایحه تند خود به‌عنوان یک دفع‌کننده طبیعی پشه‌ها شناخته می‌شود.
6. اکالیپتوس: اکالیپتوس با بوی خوشایند و قوی خود، حشرات را از بین می‌برد و از این نظر، جایگزین مناسبی برای آفت‌کش‌های شیمیایی است.

آزمایشات نشان داده‌اند که علاوه بر این گیاهان، استفاده از موادی مانند نمک و برگ‌های درخت انجیر نیز می‌تواند به‌عنوان یک روش طبیعی برای دور نگه‌داشتن آفات از برنج مورد استفاده قرار گیرد. این جایگزین‌ها نه‌تنها ایمن‌تر هستند، بلکه به حفظ سلامت محیط‌زیست نیز کمک می‌کنند. اگر به دنبال راه‌های طبیعی و کم‌خطر برای محافظت از برنج و محصولات خود هستید، این گزینه‌ها می‌توانند جایگزین خوبی برای قرص برنج باشند.

از بین بردن تضمینی شپشک

شپشک و کرم برنج بر اساس رطوبت در برنج به وجود می‌آید. برای از بین بردن حشره شپشک برنج در خانه به‌طور طبیعی و اثرگذار، از روش‌های موجود در ادامه این مقاله استفاده کنید. توجه داشته باشید، با توجه به میزان رطوبت و دمای موجود فضای نگهداری برنج، می‌تواند روش‌های کاربردی نیز متفاوت باشد.

چنانچه روش‌های حاضر برای از بین بردن شپشک برنج برای شما مفید نبود، در نهایت فن آخر آفتاب سوختگی حشرات را به شما معرفی و آموزش می‌دهیم.

• فریز کردن برنج

اگر برنج شپشک زده حجم کمی داشته باشد، می‌توانید برای مدت کوتاهی برنج را در فریزر قرار دهید؛ تا حشرات نابود شود. اما دقت کنید، که برنج را مدت زیادی در فریزر نگهداری نکنید و نباید یخ بزند، زیرا باعث خرد و شکسته شدن دانه‌های برنج در زمان پخت می‌شود.

• ریختن آب جوش

چنانچه برنج مصرفی شما در قابلمه، دارای شپشک یا کرم برنج بود، می‌توانید برای از بین بردن آن از آب جوش استفاده کنید. ریختن آب جوش روی برنج دارای آفت، به نابودی این حشرات می‌انجامد. بهتر است برنج را چند دقیقه در ظرف حاوی آب جوش بگذارید بماند.

• قرار دادن جعبه کبریت

یکی از روش‌های از بین بردن آفات و یا جلوگیری از ایجاد شپشک برنج استفاده از کبریت است. حشرات برنج، از گوگرد و هر چیزی که بوی تندی از خود ساطع می‌کنند، بیزار هستند. شما می‌توانید یک جعبه کبریت درون کیسه برنج قرار دهید، این کار باعث از بین رفتن شپشک برنج می‌شود.

• ظروف فلزی شیشه یا پلاستیکی

بهتر است برنج‌ها را در ظرف‌های فلزی، شیشه‌ای و یا پلاستیکی بدون هوا بگذارید. زیرا حشره برنج نمی‌تواند به این ظرف‌ها نفوذ کند؛ اما به کیسه‌های برنج به سادگی نفوذ می‌کند. همچنین جاگذاری بشکه برنج در کابینتی که فضای گرمی است، توصیه نمی‌شود.

• کاربرد فلفل برای شپشک زدن برنج

تندی فلفل از عواملی است که مانع از رشد حشره‌های برنج می‌شود. برای این منظور فلفل‌های تند را خشک کنید و در درون ظرف برنج یا کیسه برنج قرار دهید و در آن را ببندید. فلفل به دلیل بوی تندی که دارد، می‌تواند باعث نابودی از بین رفتن حشرات موذی شود.

• نمک‌پاشی کردن

استفاده از نمک روش دیگری برای جلوگیری از ایجاد شپشک برنج است. با استفاده از نمک پاشی درون کیسه‌ها و یا ظرف برنج می‌توانید مانع از ایجاد حشرات برنج شوید. همچنین نمک مانع از رشد شپشک و کرم برنج در کیسه می‌شود.

روش حذف شپشک با آفتاب سوختگی

همیشه در مبارزه، یک فن نهایی برای برنده شدن وجود دارد. آخرین روش آموزشی ما برای حذف شپشک، آفتاب سوختگی است. اگر به هر دلیلی شپشک در برنج شما رویت شد. اصلاً بد به دلتان راه ندهید. آخرین و بهترین کاری که برای از بین بردن شپشک‌ها می‌توانید بکنید، این است که کیسه برنج را باز کنید و در حیاط یا پشت بام که آفتاب دارد، بر روی زمین یا ترجیحاً پارچه‌ای خشک پهن کنید، و به مدت نیم ساعت یا بیشتر هوا دهید.

آفتاب سوزان روشی معجزه‌آسا برای فراری دادن حشرات موذی است. البته در نظر داشته باشید که آفتاب شدید، موجب ترک برداشتن و شکسته شدن برنج خواهد شد. توصیه ما این است هر 10 الی 15 دقیقه برنج را زیر و رو کنید تا دانه‌های برنج بیش از اندازه داغ نشود. فراموش نکنید که این گرمای آفتاب است که موجب از بین رفتن و فرار کردن شپشک‌ها می‌شود.

آیا برنج شپشک زده فاسد است؟

برنجی که شپشک زده شده است، خطری برای سلامتی ندارد؛ لذا با روش‌هایی که در این مقاله آموزش داده‌ایم، سعی بر رفع آن داشته باشید. اما اگر شپشک به حد زیادی باشد، که در دانه‌‎های برنج تخم‌گذاری کرده است، و به اصطلاح برنج توخالی و پوک شده که به راحتی پودر و آرد می‌شود... مصرف این برنج جایز نیست؛ و نباید برای پخت و پز از آن استفاده کرد. پیشنهاد می‌کنیم این برنج دور ریختنی را در جایی بگذارید تا خوراک دام و پرندگان شود.

سخن پایانی

بدون شک برنج یکی از محبوب‌ترین غذاها در بین مردم ایران است؛ و همین امر سبب شده است، تا تقاضای خرید برنج بسیار زیاد شود. اما نگهداری از برنج از مسائل مهمی است که باید به آن دقت شود. این محصول در اثر عدم نگهداری صحیح دچار شپشک برنج یا کرم برنج می‌شود، و شما باید برای جلوگیری از ایجاد این مشکل با استفاده از روش‌های گوناگون مانع از ایجاد حشرات در برنج شوید.

همان‌طور که گفتیم: شپشک برنج باعث ایجاد بیماری و انتقال عفونت نمی‌شوند، اما باعث آسیب دیدن دانه‌های برنج می‌شود. بنابراین بهتر است قبل از شپشک زدن برنج، با استفاده از روش‌های مختلف در شرایط مناسب مانع از ایجاد آفت در برنج شوید.